Corona! Virus of Bacterie?

Wat hangt er nu weer allemaal in de lucht? Mogen we nog wel ademen? En hoe moet ik dat nu weer gaan aanpakken om veilig te kunnen werken?

Tot een aantal maanden geleden stonden we er niet bij stil wat we bij elke ademteug binnenkrijgen, maar door de huidige Corona-pandemie wordt deze vraag zeer vaak gesteld en bij sommigen geeft dit toch wel aanleiding tot enige vorm van angst of paniek. Inderdaad wat hangt er allemaal in de lucht?! Je moest eens weten: stofdeeltjes, huidschilfers, pollen, virussen, bacteriën, schimmels, haartjes, chemische aerosols zoals van verf en spuitbussen, uitlaatgassen, maar ook heerlijke geuren van bloemen, parfum en vers gebakken brood. En we ademen dit dagdagelijks in terwijl we eigenlijk niet constant ziek zijn. Dus moet er toch wel iets meer zijn. De lucht die wij inademen bestaat ook voor een deel uit zuurstof (21%), vocht(30 tot 60% of meer) en allerlei natuurlijke gassen die hierin opgelost zijn en wij hebben ze allen in meer of mindere mate nodig om gezond te kunnen blijven. Dus de samenstelling van de lucht is zeer belangrijk om ons te beschermen tegen ziekten en laat dat nu net het doel zijn waar we naartoe willen. De luchtsamenstelling is zeer belangrijk en daar moeten we eens bij stilstaan, maar dan moeten we ook even stil staan bij het verschil tussen bacteriën en virussen. Allereerst is er een groot verschil in de grootte van de bacterie en het virus, hoewel ze beiden onzichtbaar zijn met het blote oog spreken we hier over de verhouding van de grootte van de zon ten opzichte van de kleine aarde. Daarnaast is er ook een groot verschil in bouw, leefwijze en vermenigvuldiging. Simpelweg gezegd is een bacterie een op zichzelf levend micro-organisme dat zich kan voortbewegen in een lichaam, met een eigen stofwisseling en het vermogen tot vermeerderen bezit. Bacteriën maken deel uit van onze eigen leefvorm en hebben als doel om ons te beschermen en te ondersteunen in vele processen denk maar aan onze huidflora die ons beschermt tegen vreemde microorganismen en onze darmflora die een belangrijk deel uitmaakt van onze spijsvertering. Pas als er een ontregeling is van de populatie of bij verzwakking van ons systeem, kan er een infectie ontstaan en moeten we soms met antibiotica en ontsmettingsmiddelen ingrijpen om de harmonie te herstellen. Een virus is een ander verhaal. Een virus kan vergeleken worden met een vorm van een parasiet die zelf totaal niks kan, alleen maar genetisch materiaal bevat en zich door een lichaamscel laat dienen voor zijn stofwisseling, om zich te vermenigvuldigen en zich te verplaatsen. Deze indringers maken gebruik van onze eigen lichaamscellen en wanneer het virus uit de cel treedt dan gaat de cel dood. Dus het misbruikt onze eigen cellen om ons lichaam ziek te maken en het virus te verspreiden. Dat is ook de reden waarom we geen antibiotica kunnen gebruiken tegen virussen. En het heeft allemaal met aantallen te maken. Als we nu even verder denken dan begrijp je dat virussen en bacteriën vocht nodig hebben om te overleven, uitdrogen is dodelijk, alhoewel. Het is al bewezen dat sommige bacteriën, virussen en schimmels een soort overleving kunnen hebben door uit te drogen en nadien te reactiveren wanneer ze terug in een vochtige omgeving terecht komen. Voor schimmels kan dit zelfs na jaren van droogte zijn omdat zij sporen kunnen vormen (denk maar aan de paddestoelen hoed of aan het zacht mos in het bos). Ja, en dan? Wel omdat bacteriën en virussen zo klein zijn en echt niet zoals vlooien kunnen rondspringen in de omgeving moeten ze wel een ander voertuig vinden om zich te verspreiden. En laat daar de mens nu een gemakkelijk lastdier zijn. Wij zitten overal met onze handen aan, we hebben een paar vierkante meter huid waar plaats genoeg is voor miljarden micro-organismen, we verzetten heel veel lucht. De microorganismen in de lucht zoeken dus een plekje op een huid of hechten zich aan stofdeeltjes, vochtdeeltjes of aerosolen in de lucht om zo hun reis te maken. Wanneer een micro-organisme zich hecht aan een droog stofdeeltje, dan kan dit zeer lang in de lucht rond dwarrelen en een langere weg afleggen. Denk maar aan de pluizen van een paardebloem op een mooie droge zomerdag, het is toch zo leuk om daarin te blazen en de pluizen een tijdje te volgen op hun reis. Of wat minder leuk, het stof dat rondvliegt in de kamer als je een dekbed opgeschud hebt. In de winter is binnen de lucht droger door het aanzetten van de verwarming waardoor we snel onder de 50% luchtvochtigheid gaan en stofdeeltjes dus langer ronddartelen en dus zo ook op hun rug de micro-organismen meedragen. Daar gaan we dan. Ja maar, hoe zit dat dan met dat niezen en hoesten en druppeltjes? En waarom moeten we dan nu mondmaskers gaan dragen? Wel als micro-organismen zich hechten aan vocht in de lucht, zitten ze op een zwaarder transportmiddel dat minder ver kan vliegen. Hoe hoger de luchtvochtigheid hoe zwaarder de aerosoldruppels worden en hoe sneller deze gaan neerslaan. Ze kunnen dan ook makkelijker verwijderd worden van oppervlakten. Denk maar aan het verschil van afstoffen met een droge of een natte doek, je snapt al dadelijk waarmee je het meest succes hebt om zoveel mogelijk stof te verwijderen. Een stofzuiger gaat wel stof vangen maar ook juist meer rondblazen in de kamer doordat het stof droog is en makkelijk door een droge filter kan passeren, dus de filter moet zeer klein zijn om die kleine partikels op te vangen maar gaat dan ook zeer snel verzadigd zijn en moet dus regelmatig vervangen worden. Ok, maar niezen en hoesten is vochtig dus … Ja en grote druppels in neus en mond kunnen veel micro-organismen dragen die kunnen tegen hoge snelheid uitgeproest worden bij het spreken, hoesten en niezen. Door deze hoge snelheid kunnen zij in een droge omgeving een grote afstand afleggen en gemakkelijker in een paar milliseconden op iemand of iets terechtkomen tot zelfs op een afstand van een paar meter. En die heeft het dan zitten. Een masker gaat deze grote druppels kunnen tegenhouden en filteren. Ook al is het geen FFP2 of FFP3 masker, dan nog gaan meerdere papieren of stoffen laagjes deze dikke druppels effectief kunnen opvangen en tegenhouden om huidcontact te vermijden. Hoe dikker de vezels, hoe dichter de stof geweven is en hoe groter de oppervlakten van de vezels hoe meer zij kunnen tegenhouden, microvezels zijn op dat gebied zeer effectief, denk maar aan de fleece handdoeken die je tegenwoordig in de sportwinkels kan vinden, super dun en toch geweldig goed drogend door zeer fijne en ruwe vezels die een zeer groot oppervlak vormen waardoor vocht en partikels gevangen worden, net als een zeemvel geven ze een drogend effect maar ze vangen veel op. Wanneer een mondmasker nat geworden is, kan het geen micro-organismen meer tegenhouden want dan ‘zwemmen’ die er gewoon doorheen en moet het masker vervangen worden of gewassen en gestreken als het een stoffen masker is. Wassen zonder wasverzachter en strijken gaat de vezels weer ‘bol zetten’ waardoor deze weer een groter oppervlak hebben om partikels en vocht op te vangen. Wanneer je wasverzachter gebruikt ga je het absorptievermogen van de vezels sluiten en zijn ze minder effectief, de vezels worden gladder en gaan minder partikels tegenhouden. Als je dit alles gelezen hebt komt er toch spontaan bij de voetverzorger een vraag of bedenking opborrelen: Handen wassen is geen probleem. Maar hoe zit dat dan tijdens mijn werk? Ik kan moeilijk op meer dan 1,5m afstand blijven en we jagen heel wat stofpartikels en aerosol de lucht in met een frees toestel. Inderdaad, je werkt tijdens een voetverzorging met een masker maar je zit met je neus letterlijk op je werk op vaak maar tot 20 cm van de bron, als ik het zo mag zeggen. Tijdens deze zorg adem je constant in een masker om het inademen van stof en micro-organismen te beperken. Doordat je de hele tijd in je masker ademt en dus vocht uitademt, maak je je masker aan de binnenkant vochtig. Dus is het aangeraden om dit regelmatig te vervangen, eigenlijk zelfs bij elke klant, om jezelf te beschermen en om de effectiviteit van het masker te bewaren. Een masker aan je klant geven tijdens de zorg is aan te raden en eerder een must om ook deze te beschermen tegen het inademen van stofpartikels onder andere ook van zijn eigen voetzorg en om aan de afstandsregel tegemoet te komen. Een stoffen hoes op je behandelstoel is zeer cosy maar indien je deze hoes niet kunt vervangen bij elke klant dan is dit snel een bron van micro-organismen en laat je deze beter weg. De stoel tussen elke verzorging afwassen met een detergent is dan aangewezen. Daarnaast is het aangeraden om zoveel als mogelijk met een natfrees-toestel te werken om stofpartikels en andere luchtreizigers zo snel mogelijk op een zware druppel te doen hechten en neer te slaan op een onderlaag die je nadien kan verwijderen of (af)wassen. Op deze manier ga je minder droge bestanddelen hebben die in de ruimte rond dwarrelen en dus ook minder stofpartikels en micro-organismen die je kan inademen. Je praktijkruimte regelmatig verluchten en je ventilatiesysteem goed afstemmen en onderhouden door regelmatig de filters te vervangen om schimmel in de leidingen te vermijden. Een luchtvochtigheidsmeter in je praktijkruimte is handig om een aanwijzing te geven wanneer je best een luchtbevochtiger plaatst om op die manier te droge lucht te vermijden, dit is ook gewoon aangenamer om in te werken en minder werk met afstoffen. Een luchtvochtigheid tussen 50 en 60% is het aangenaamste. En wil je echt top of the bill dan plaats je een UV-C licht tegen het plafond dat de micro-organismen op de rond dwarrelende stofdeeltjes inactiveert. Dit wordt ook in operatiezalen en in de voedingsindustrie toegepast, maar tegenwoordig ook in andere toepassingen zoals aquaria en regenputten. Misschien is niet alles overal haalbaar maar een aantal tips zijn ook in de ambulante zorg toepasbaar dus zeker eens de moeite om deze te bekijken. En laten we allen vooruit kijken naar een vernieuwde start en de tijd die we nu nog hebben goed besteden om de herstart goed voor te bereiden. Geef je materiaal eens een goede beurt, zorg dat je voorraad klaar staat en gebruik je gezond verstand om je klanten met de beste zorg te kunnen omringen. We gaan drukke tijden tegemoet want sommige voeten hebben ons heel hard nodig en ze hebben ons zo lang moeten missen. Dus je kan je aan heel wat ‘grote onderhoudsbeurten’ verwachten. Met frisse moed er tegenaan!

Nancy De Meulenaer

Gespecialiseerde voetverzorgster, docente medische pedicure